De tomaat is zonder twijfel een van de meest geliefde ingrediënten ter wereld. Je vindt haar terug in salades, soepen, sauzen, stoofschotels, curry’s, pizza’s, pasta’s en zelfs in sappen en jams. Of het nu gaat om de klassieke Italiaanse tomatensaus, een verse zomerse tomatensalade of een pittige Indiase curry: tomaat is overal.
In deze blog duiken we diep in de wereld van koken met tomaat. Wat maakt deze vruchtgroente zo bijzonder? Welke soorten zijn er? Hoe bereid je ze het beste? En wat zijn de lekkerste en verrassendste tomaatgerechten?
Wat is een tomaat?
De tomaat (Solanum lycopersicum) is officieel een vrucht (of beter gezegd: een bes), maar wordt in de keuken meestal als groente behandeld. De plant komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en werd in de 16e eeuw door Spaanse ontdekkingsreizigers naar Europa gebracht. In eerste instantie werd ze met argwaan bekeken – tomaten zijn immers familie van de giftige nachtschade – maar al snel veroverde ze de wereld.
Tomaat: gezond en krachtig
Tomaten zijn niet alleen lekker, maar ook erg gezond:
-
Lycopene: een krachtig antioxidant dat beschermt tegen vrije radicalen en goed is voor hart en bloedvaten.
-
Vitamine C: ondersteunt het immuunsysteem.
-
Vitamine A en K: goed voor huid, ogen en botten.
-
Kalium: helpt bij het reguleren van de bloeddruk.
-
Vezels: goed voor je spijsvertering.
Gekookte tomaten bevatten zelfs meer lycopeen dan rauwe – een van de weinige groenten waarbij verhitting de voedingswaarde verhoogt!
Soorten tomaten en hun toepassingen
Er zijn tientallen soorten tomaten, elk met hun eigen kenmerken:
-
Ronde tomaat: de klassieke alleskunner, goed voor sauzen, salades en soepen.
-
Roma- of pruimtomaat: minder vocht, meer vruchtvlees – perfect voor tomatensaus.
-
Trostomaat: iets zoeter, ideaal om te roosteren of in de oven te bereiden.
-
Cherry- en snoeptomaten: klein, zoet en sappig – heerlijk rauw of in ovengerechten.
-
Coeur de Boeuf (vleestomaat): groot en vlezig, perfect voor carpaccio of grillen.
-
Gele of zwarte tomaten: variëteiten met bijzondere kleuren en aroma’s – ideaal voor kleurrijke salades.
Hoe bereid je tomaten?
Tomaten zijn multifunctioneel in de keuken. Je kunt ze:
Bakken of grillen
Snijd doormidden, besprenkel met olijfolie, zout en kruiden en bak in de oven of grill. Perfect bij vlees, vis of als bijgerecht.
Koken
Tomaten zijn de basis voor talloze sauzen en soepen. Laat sudderen met knoflook, ui en kruiden voor een rijke smaak.
Rauwen
Tomaten zijn ideaal in salades, op broodjes, of als topping op bruschetta. Combineer met olijfolie, basilicum en een snuf zeezout.
Inmaken of drogen
Maak je eigen zongedroogde tomaten door plakjes langzaam te drogen in de oven op lage temperatuur. Of conserveer tomaten als saus of chutney.
Receptideeën met tomaat
Klassieke Italiaanse tomatensaus (sugo di pomodoro)
Ingrediënten:
-
1 kg rijpe tomaten (Roma of pruim)
-
1 ui
-
2 teentjes knoflook
-
Verse basilicum
-
Olijfolie, peper, zout
Bereiding:
Ontvel de tomaten (kort koken en pellen), fruit ui en knoflook, voeg tomaten toe, laat minstens 30 minuten pruttelen. Breng op smaak met basilicum en peper.
Caprese salade
Simpel, maar zó goed.
Ingrediënten:
-
Rijpe tomaten (Coeur de Boeuf of trostomaten)
-
Mozzarella (bij voorkeur buffelmozzarella)
-
Verse basilicum
-
Goede olijfolie
-
Zwarte peper, zeezout
Snijd in plakken, leg afwisselend op een bord, besprenkel met olie en kruiden.
Geroosterde tomatensoep
Ingrediënten:
-
1 kg tomaten (trost of Roma)
-
1 ui, in parten
-
2 teentjes knoflook
-
1 rode paprika
-
Olijfolie, tijm, peper, zout
-
Groentebouillon
Bereiding:
Rooster alles 40 minuten in de oven, pureer en voeg bouillon toe. Laat even doorkoken en serveer met een scheutje room.
Bruschetta met tomaat en knoflook
Ingrediënten:
-
Stokbrood of ciabatta
-
Rijpe tomaten (in kleine blokjes)
-
Knoflook
-
Olijfolie, basilicum
-
Zout en peper
Rooster het brood, wrijf in met knoflook, beleg met tomaat en kruiden. Ideaal als borrelhapje of voorgerecht.
Shakshuka: Midden-Oosterse tomatenstoof met eieren
Ingrediënten:
-
1 ui
-
2 paprika’s
-
2 teentjes knoflook
-
400 g gepelde tomaten (blik of vers)
-
4 eieren
-
Komijn, paprikapoeder, chilivlokken
Bereiding:
Fruit de groenten en kruiden, voeg tomaten toe, laat pruttelen. Maak kuiltjes, breek de eieren erin en laat ze garen met de deksel erop. Serveer met pita of platbrood.
Tomaat combineren: wat past erbij?
Tomaat is een allemansvriend en gaat goed samen met:
-
Verse kruiden: basilicum, oregano, tijm, peterselie
-
Kaas: mozzarella, Parmezaan, geitenkaas, feta
-
Olijfolie, knoflook, azijn – voor balans en pit
-
Peulvruchten en granen: linzen, bulgur, couscous
-
Vlees en vis: rund, kip, tonijn, sardines
-
Kruiden en specerijen: komijn, kaneel, chili, koriander
Bewaartips
-
Op kamertemperatuur bewaren – niet in de koelkast! Kou bederft de smaak en structuur.
-
Rijpe tomaten zijn 3–5 dagen houdbaar.
-
Inmaken of invriezen: tomatensaus kun je perfect portiegewijs invriezen.
-
Gedroogde tomaten in olie zijn maandenlang houdbaar in een afgesloten pot.
Tomaten wereldwijd
Tomaten zijn een wereldwijde smaakmaker:
-
Italië: tomatensauzen, pizza’s, bruschetta
-
Spanje: gazpacho, pan con tomate
-
India: tomaten in curry’s en chutneys
-
Mexico: salsa, pico de gallo
-
Midden-Oosten: shakshuka, tomatenrijst
-
Nederland: tomatensoep, pastasaus, rauw op brood
Conclusie: tomaat is onmisbaar
Of je nu houdt van fris en rauw of diep en gestoofd, tomaten passen zich aan elk gerecht aan. Ze brengen balans, zuur, umami en kleur. Tomaten zijn voedzaam, betaalbaar, en verkrijgbaar in talloze soorten. Ze vormen het fundament van de Italiaanse keuken, een smaakmaker in de Oosterse keuken, en een zomerse held op onze Nederlandse boterham.
Kortom: koken met tomaat is koken met karakter.
